Informacja na temat aktualnego stanu prawnego odnoszącego się do zagadnień związanych
z pobieraniem, przechowywaniem i przeszczepianiem komórek tkanek
i narządów
W związku ze złożoną petycją w sprawie zwiększenia świadomości prawnej dotyczącej transplantacji
wśród lokalnej spoteczności podajemy poniżej informację nt. obecnego stanu prawnego w Polsce
regulującego pobieranie komórek, tkanek i narządów od zmarłych osób w celu ich przeszczepienia.
Przepisy ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu
komórek, tkanek i narządów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2134 z póź. zm.) określają zasady:
I) pobierania, przechowywania, przeszczepiania i zastosowania u ludzi komórek, w tym komórek
krwiotwórczych szpiku, krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej , tkanek i narządów pochodzących
od żywego dawcy lub ze zwłok;
2) testowania, przetwarzania, przechowywania i dystrybucji komórek i tkanek ludzkich;
3) donacji, pobierania, gromadzenia, testowania i dopuszczania do obiegu tkanek i komórek
przeznaczonych do wytwarzania produktów leczniczych terapii zaawansowanej w rozumieniu
rozporządzenia (WE) nr 1394/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r.
w sprawie produktów leczniczych terapii zaawansowanej i zmieniającego dyrektywę 200 I /83/WE
oraz rozporządzenie (WE) nr 726/2004 (Dz. Urz. UE L 324 z 10.12.2007, str. 121, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 5 tej ustawy:
I. Pobrania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich w celu ich przeszczepienia lub
pobrania komórek lub tkanek w celu ich zastosowania u ludzi można dokonać, jeżeli osoba
zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu.
2. W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności
prawnych, sprzeciw może wyrazić za ich życia przedstawiciel ustawowy.
3. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu sprzeciw może wyrazić również ten małoletni.
4. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się w przypadku pobierania komórek, tkanek i narządów w celu
rozpoznania przyczyny zgonu i oceny w czasie sekcji zwłok postępowania leczniczego.
W art. 6 ustawy określono, iż:
Sprzeciw za życia osoby zmarłej, w tym sprzeciw przedstawiciela ustawowego, wyraża się w formie:
I) wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok
ludzkich;
2) oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;
3) oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich
potwierdzonego.
Sprzeciw jednego przedstawiciela ustawowego jest skuteczny w stosunku do pozostałych .
Sprzeciw może być cofnięty za życia osoby zmarłej w każdym czasie w formach, o których mowa
powyżej .
Podsumowując, dla potrzeb pobrania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich w celu ich
przeszczepienia lub pobrania komórek lub tkanek w celu ich zastosowania u ludzi nie jest konieczne
uzyskanie zgody osób bliskich zmarłemu.
